شرح حال و افکار سید جمال - پایان نامه ای با راهنمایی مرتضی مطهری

معرفی کتاب "سید جمال االدین حسینی پایه گذار نهضتهای اسلامی" نوشته صدر واثقی 

***********

یکی از مفصل ترین و محققانه ترین آثاری که درباره سید جمال الدین اسدآبادی منتشر شده کتابی است با عنوان "سید جمال الدین حسینی پایه گذار نهضت های اسلامی "به قلم  آقای صدر واثقی.   چاپ اول این کتاب بسال 1348 شمسی و چاپ دوم آن دراسفند ماه 1355از سوی انتشارات پیام در تهران منتشر شد  .پژوهش مفصل آقای صدر واثقی - صرفنظر  از دیباچه و برخی فهرستها - در 456 صفحه و 32 فصل تنظیم شده است . نویسنده در نخستین سطرها از مقدمه کتاب می نویسد :"  کتابی که اکنون با عنوان" سید جمال الدین حسینی پایه گذار نهضت های اسلامی" از نظر خوانندگان محترم می گذرد در اصل موضوع پایان نامه تحصیلی اینجانب در رشته فلسفه از دانشکده الهیات ومعارف اسلامی بود که در سال 1340تحت عنوان" شرح حال و آثار و افکار و فلسفه سید جمال الدین اسد آبادی" به راهنمایی استاد فاضل و ارجمندم جناب آقای مرتضی مطهری انتخاب کردم .آنگاه برای تهیه آن در حدود یک سال به تحقیق و مطالعه پرداختم پس از آن که شرح نسبتا جمعی در این زمینه فراهم گردید و از نظر معظم له گذشت بر آن شدم که در این زمینه بررسی بیشتری نمایم تا شاید یک تحقیق نسبتا جمعی در شرح احوال و نموداری از افکار این مرد بزرگ تهیه گردد ".

آقای صدر واثقی در همین مقدمه انگیزه کار خود را جبران کارهای ناقص و نارسا در این زمینه و پاسخ به اشتباهات و تهمتهای ناروا اعلام می کند و مهمتر اینکه می نویسد تکمیل کار اولیه خود را از آنرو صورت داده است که : "تاریخ مردان مبارز و رهبران مجاهد خصوصا شیوه پیکار آنها با ستمگران و پایداریشان دربرابر شداید و ناملایمات، موثر در راه و رسم پیکار چویان و مصلحان آینده است".  

***

با این حال به رغم عناصر مثبتی که در پژوهش آقای صدر واثقی هست و به رغم موافقت با آن  دسته جهت گیری  ها و مولفه ها که مطهری در سیره سید جمال می دید ، می توان  به تفصیل به نقد سید جمال و اندیشه و عملکرد او هم پرداخت . این نقد  البته خاص سید جمال نیست . احوال و افکار دیگر مصلحان ومجاهدان  را هم  بدون استثنا - تاکید می کنیم "بدون استثنا" - و به رغم پیوند با عناصر مثبت در سیره ایشان ، باید در معرض بررسی و انتقاد قرار دهیم . منتها نکته مهم این است که این انتقاد را  با کدام اصول راهنما ، با کدام شیوه و با کدام جهت گیری و هدف باید  سامان داد؟  با پاسخ به این پرسش است که می توان  راه نقد مترقی را هموار کرد و  با نقد های ارتجاعی ومحافظه کار مرزبندی نمود و در چارچوب بحثهایی دقیقتر ، حتی روایی یا ناروایی خود این عناوین -  یعنی مترقی،  ارتجاعی ومحافظه کار - را هم مورد بحث قرار داد.  "احیا" به رغم امکانات بسیار ناچیز خود ، این بحث را در مجالهای آتی پی خواهد گرفت.