بردگی و افتخار
تأملی بر تفسیر آیه الله طالقانی- آیه دَه از سوره فجر
________________
احیا: پیش از این دریادداشتی با عنوان « پیگیری برخی دوگانه ها در آری اینچنین بود برادر » در سایت احیا ، از پیام گفتارِ « آری اینچنین بود برادر » اثر دکتر علی شریعتی سخن گفته شد و از اینکه چگونه امری شکوهمند و چشمگیر بر واقعیتی غیر انسانی پرده می افکَنَد . آقای طالقانی ریشه قرآنیِ این مضمون را - قبل از گفتار دکتر شریعتی - در تفسیر سوره فجر - در پرتوی از قرآن - گفته بود . طالقانی در این تفسیر، حقیقتِ برخی قدرت های «پابرجا » و بناهای «محکم » را مورد بحث قرار می دهد و ما را درپَسِ پُشتِ این قدرتها و بناها به «سرکشی و طغیان فرد و طبقه» توجه می دهد و از واقعیتِ «افتخار به این قبیل قدرتها و بناها» سخن می گوید مکتوبِ آیه الله طالقانی را در فراز بعد ملاحظه می کنید./
____________________________
تفسیر آیه 10 از سوره فجر:
«وَ فِرعَون‌َ ذِی الأَوتادِ: گویند وصف‌ِ ذی الاوتاد، اشاره به قدرت‌ِ پابرجا، یا سپاهیان‌ِ فرعون است، که پایه قدرتش را چون میخ‌هایی نگه می‌داشتند؛ چنان که شاعری در وصف‌ِ سلطانی گفته است: «فی ظل ملک راسخ الاوتاد». یا اشاره به لشکریان فرعون است که در زیر خیمه‌ها و در میان بیابانها بودند. یا کنایه از شکنجه‌های‌ِ فرعونی است که دست و پا و سینه‌های مخالفین را میخکوب می‌کرد. قرینه این معنا می‌تواند آیات 12 و 13 و 14 سوره 38 - ص {سوره صاد }- باشد که در ضمن بیان‌ِ قدرت‌ِ سپاهی و حزبی‌ِ سرکشان و مکذبین، فرعون به «ذی الاوتاد» توصیف شده است: «جُندٌ ما هُنالِک‌َ مَهزُوم‌ٌ مِن‌َ الأَحزاب‌ِ. کَذَّبَت قَبلَهُم قَوم‌ُ نُوح‌ٍ وَ عادٌ وَ فِرعَون‌ُ ذُو الأَوتادِ. وَ ثَمُودُ وَ قَوم‌ُ لُوطٍ وَ أَصحاب‌ُ الأَیکَةِ أُولئِک‌َ الأَحزاب‌ُ». ولی آیات‌ِ قبل‌ِ این سوره که قوم‌ِ عاد و ثمود را به ساختمانهای‌ِ پا برجاو محکم توصیف نموده، قرینه ظاهرتری است که ذی الاوتاد نیز ، کنایه از بناهای‌ِ محکم‌ِ فرعونی است؛ زیرا در اینگونه ساختمانها، ظاهرتر از هر چیز قدرت و طغیان‌ِ فرد و طبقه، و ستم و فشار بر مردم‌ِ زمان، و نمونه‌های‌ِ عبرت‌انگیز برای‌ِ آیندگان است.
اینگونه آثار تاریخی ! مانند قصورِ اِرَم و پترا* و اوتادِ فرعون - اَهرام‌ِ مصر- از نظرِ محققین‌ِ اَثَر شناس، وسیله‌ای برای کشف و روشن نمودن‌ِ گوشه‌های‌ِ تاریک‌ِ تاریخ‌ِ ملل، و از نظر مردم، نمایاننده مَجد و عظمت‌ِ گذشتگان است. از نظر وسیع و بلندِ قرآن، اینها نمایاننده ستم و تجاوز به حقوق و سرمایه‌های‌ِ ملل‌ِ زیر دست و استعباد و تحقیر آنهاست که می‌تواند مهمترین درس‌ِ عبرت برای‌ِ جامعه‌شناسان و اندیشمندان باشد. در پای‌ِ این ستونهایی که استوار گردیده، پُشتها و کمرهای‌ِ هزاران مردمی که خداوند آنان را آزاد و راست آفریده ، خَم و دو تا گشته، هر سنگی که بر روی سنگی نهاده شده استخوانهایی زیر آن، خُرد گشته است. هر دیواری که بالا رفته، تن‌های‌ِ برهنه‌ای از تازیانه متورم و خونین گردیده است و همه آنها با اشک‌ِ چشمها و خون‌ِ دلها و آه‌ِ سینه‌ها و دستهای‌ِ ناتوان و شکمهای‌ِ گرسنه، برپا و آراسته شده، برای چه؟ تا قدرت و جبروت‌ِ سَرکِشان را بنمایاند، یا سنگرِ امن برای ستمگران و غارتگران باشد! کسانی که به اینگونه آثار می‌بالند، یا از وارثان‌ِ همان ستمگران و سَرکِشان می‌باشند، یا سفیهانی هستند که به ذلت و بندگی‌ِ پدران و کنیزی‌ِ مادران‌ِ خود مفتخرند، و می‌خواهند خود و آیندگانشان برای همیشه چنین باشند. (پرتوی از قرآن ، سید محمود طالقانی ، قسمت دوم از جزء سی، صفحات 61 و 62)
_______________
حاشیه پرتوی از قرآن ( ص 61):
*«پترا» کلمه یونانی است و به معنای تخته سنگ است و به زبان عبری این شهر سلع یا سالع خوانده شده است . برای دریافت تفصیل بیشتر و اسناد این مطلب رجوع شود به کتاب تاریخ عرب تألیف ف. ک. حتی . در شکل پترا - سالع - که در قاموس کتاب مقدس و تاریخ عرب رسم شده است ستونهای بلند سنگی این شهر نمودار است که خود مفسر «ارم ذات العماد» می باشد.
حاشیه سایت:
علامت های تعجب و سؤال ، در متنِ اصلی است به خصوص علامت تعجبی که نویسنده بعد از عبارت «آثار تاریخی» آورده است جالب توجه و شایسته تأمل است.
- ۹۷/۰۲/۱۴