استعباد و عدالتخواهی صوری و میان تُهی

امام علی (ع): لا تَکُن عَبدَ غَیرِکَ وَقَد جَعَلَکَ اللّه ُ حُرّا - برده دیگری مباش که خدا تو را آزاد آفریده است. 

امیرحسین ترکش دوز

پیش از این در بحث از استعباد به ریشه های تاریخی این مفهوم پرداختیم و با استناد به کتاب شریف عبدالرحمن کواکبی با عنوان طبایع الاستبداد و مصارع الاستعباد نشان دادیم که می توان با بازنویسی این کتاب، گسترش دامنه بحث و ژرفا بخشیدن به آن، استعباد و برده سازی را به مثابۀ مبنائی برای نقد استعمار و استبداد و همچنین نقد حاکمیت سرمایه مطرح کرد.

در نوشته پیش رو خواهیم کوشید سازوکار های برده ساز را با توجه به تاریخ سیاسی - اقتصادی ایران در سالهای پس از جنگ هشت ساله تبیین کنیم و معنا و کارکرد مفهوم عدالت در گفتمان رسمی را بکاویم و دریابیم طرح این قبیل مفاهیمِ بازخوانی شده در چارچوب روابط حاکم با سازو کارهای استعبادی یا برده کننده چه نسبتی برقرار می کرد؟ و اکنون، چه در قالب اصلی خود و  چه در قالب های جدا شده و ریزش کرده از بدنۀ اصلی، چگونه کار استعباد را - خواسته یا ناخواسته - تسهیل می کند؟ با پاسخ به این سؤالها می توان فهمید یک سنخ عدالتخواهی - یا ادعای آن - صوری و میان تهی است یانه؟ و احیاناً تا چه اندازه و چگونه مبتلا به قطب مقابل عدل، یعنی ظلم شده است؟

علاوه بر این خواهیم کوشید بررسی این طرح را در ضمن بحثی گسترده تر درباره تلاش جریانها و نیروهای سیاسی حاکم، برای نوجلوه کردن یا نوسازیِ خود سامان دهیم. 

برای درکی اجمالی و عمومی از مفهوم برده سازی بنگرید به مقالۀ بلند مرحوم رضا اصفهانی با عنوان بردگی فکری که در سالهای گذشته در احیا معرفی شده است. البته واضح است که بحث مبنایی درباره سازو کارهای برده ساز بدون ژرف اندیشی دربارۀ توحید و شرک هستی شناختی و دلالتهای آن در عرصه های سیاسی و فرهنگی به سامان نمی رسد.

***

متأسفانه شرایط لازم برای فعالیت احیا به صورت عادی فراهم نیست. دوستانی که پیش از این مخاطب مطالب ارسالی احیا بوده اند، می توانند - در صورت تمایل - با مسئول همین وبلاگ تماس بگیرند و این مقاله را از طریق ای میل دریافت کنند./