بازسنجی روایتی رایج از مفهوم «علم دینی»

بررسی انتقادی دیدگاه آقای جوادی آملی در کتاب "منزلت عقل در هندسه معرفت دینی" از سوی دکتر خسرو باقری عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

**************

درباره این بازنشر : اندیشه های مطرح شده با عنوان "علم دینی" و "علوم انسانی اسلامی"  در سالهای اخیر  را از دو منظر می توان نقد کرد: از زاویه دید درونی و ازمنظر بیرونی  . از زاویه نخست  یکی یا برخی از روایتهای رایج  مورد نقد و احیانا" مخالفت قرار می گیرد  اما از اصلِ این پروژه یا خاستگاه سیاسی  و کارکردهای  فرهنگی ،اقتصادی و اجتماعی و سیاسی ِآن جانبداری می شود ویا دست کم ،در مورد  این  کارکردها و آن خاستگاه سخنی به میان نمی آید . گاه هم هست که از همین منظر با روایتی خاص از مفهوم علم دینی  مخالفت می شود اما این مخالفت به سود روایت یا روایتهای دیگر است .  اما از منظر بیرونی ،تمامیت پروژه شش- هفت ساله  اخیر و خاستگاه و کارکردهای آن مورد نقد ویا  احیانا" مخالفت قرار می گیرد؛ علاوه  بر اینکه لزوما"  از یکی از روایتها یا اندیشه های  موجود درباره علم دینی جانبداری نمی شود  . اختیار نمودن این منظر می تواند همراه با نقد تک تک روایتها ، هم از جهتِ  صدق و کذب گزاره ها و هم  از حیثِ هستی اجتماعی و سیاسیِ آن روایتها باشد. در این میان ،موضع انتقادیِ «احیا» ونگارنده این سطور ، کاملا" بیرونی است .برنامه مطلوبِ ما، از پروژه مورد نظر ،که  از حدود سالهای 88-89  کلید زده شد، از اساس و به طور کلی متفاوت است ؛ علاوه بر اینکه مخالفت با یکی از روایتها از مفهوم علم دینی ( یا علوم  انسانی اسلامی ) را به سود روایتی دیگر سامان  نمی دهیم .  از آنجا که برخی عیوب پروژه اخیر را در دو موج سابق «تحولخواهی در علوم  انسانی و دانشگاه ها » در سالهای  نخست بعد از انقلاب و در سالهای اولیه  دهه هفتاد نیز  می توان دید ، مخالفتِ  نگارنده این سطور  ،به نحو فی الجمله ،به سابقه  پروژه فعلی  نیز تسری پیدا می کند. پُر واضح است که می توان و می باید  از تأثیر گذاری دین بر علم  و روابط متقابل علم و دین (یا آنچنان که استاد شهید مطهری گفته است از روابط متقابل علم و ایمان  ) سخن گفت . انتخاب  عنوان «علم دینی» و «علوم انسانی اسلامی » نیز برای بحث از این «رابطه » ، فی حد ذاته مشکلی ندارد؛ اما بهتر است به خصوص در بافتارِ سیاسیِ موجود ، این تعابیر را به کار نبریم و بحث را ( آنچنان که پیش از این در نقد گفتار آقای مصباح در همین سایت به کار برده شده ) حول مسئله علم و دین (یا رابطه  متقابل میان این دو ) سامان دهیم .این ساماندهی نیازمند بازتفسیر و بازسازیِ مسئله دیرین و ارائه پاسخهای   «بازسنجی  شده »  و بهنگام است . 

و بالاخره  اصل راهنما برای ما  چه در این بحث  و چه در دیگر  بحثها این است: « حتی بهترین سخنان را به گونه ای باید گفت که در خدمت جهل و جور در نیاید» .

لینک دریافت مقاله آقای دکتر باقری در ادامه آمده است/امیر حسین ترکش دوز